Son dönemde Orta Doğu ve Batı Asya’da yaşanan gelişmeler, siyasi istikrarsızlık, kaynak bağımlılığı ve küresel ekonomik baskıların karmaşık etkileşimlerini gözler önüne seriyor. Bu dinamikler, özellikle yeniden yapılanma ve yönetim zorluklarıyla mücadele eden Libya ve Suriye gibi ülkelerde, bölgenin ticaret ve ekonomik görünümünü şekillendiriyor.
Libya: Süregelen Zorluklar Arasında Ekonomik Potansiyel
Libya’nın petrol zenginliği, hem bir fırsat hem de bir risk kaynağı. Kuzey Afrika’nın en kaynak zengini ekonomilerinden biri olan Libya, ekonomik istikrarı ve bölgesel ticareti güçlendirme potansiyeline sahip. Ancak, Birleşmiş Milletler tarafından tanınan Ulusal Birlik Hükümeti (GNU) ile General Halife Hafter liderliğindeki doğu yönetimi arasındaki derin siyasi ayrılıklar ilerlemeyi engelliyor. Petrol üretimi, bu siyasi anlaşmazlıklar nedeniyle ciddi dalgalanmalar yaşadı; günlük 1 milyon varilden 400.000 varile kadar düştü. Bu durum, ülkenin yalnızca bir ihracat kalemine bağımlılığını ve bu tür dalgalanmalardan korunmak için ekonominin çeşitlendirilmesi gerekliliğini ortaya koyuyor.
Libya’nın mali yapısındaki önemli bir gelişme, Naji Mohamed Issa Belqasem’in geçici merkez bankası başkanı olarak atanması oldu. Bu anlaşma, mali kurumların siyasi araç olarak kullanıldığı geçmişin aksine, taraflar arasında geçici bir iş birliği sinyali verdi. Ancak, Libya’nın parçalı yönetim yapısı, sürdürülebilir ekonomik reformların önünde büyük bir engel oluşturuyor.
Ayrıca, 2023’te Derna’daki barajın çökmesi, ihmal edilen altyapının ve yolsuzluğun sonuçlarını açıkça ortaya koydu. Bu felaket binlerce cana mal olurken, sistematik yönetim başarısızlıklarını da gözler önüne serdi. Yeniden inşa çalışmaları yavaş ilerliyor ve daha fazla ekonomik ve insani krizi önlemek için şeffaflık ve altyapı yatırımları büyük önem taşıyor.
Suriye: Bölünmüş Bir Ülkede Zoraki Yeniden Yapılanma
Suriye, on yılı aşkın süredir devam eden çatışmaların ardından ekonomik olarak belirsiz bir gelecekle karşı karşıya. Esad rejiminin devrilmesiyle oluşan güç boşluğu, silahlı muhalif grupların uyumlu bir yönetim oluşturmasını zorlaştırdı. Ticaret ortakları ve uluslararası yatırımcılar için bu istikrarsızlık, yeniden yapılanma çabalarına katılım risklerini artırıyor.
Suriye diasporası, özellikle Almanya gibi ülkelerde kendilerini kanıtlamış doktorlar gibi nitelikli profesyoneller, hem Suriye’nin hem de ev sahibi ülkelerin ekonomilerinde önemli bir rol oynuyor. Bazı profesyoneller Suriye’nin toparlanmasına destek olma niyeti taşısa da, belirsiz siyasi ve ekonomik ortam, büyük çaplı geri dönüşleri şimdilik pek mümkün kılmıyor. Suriye ile nitelikli iş gücünü barındıran ülkeler arasında kurulacak iş birliği çerçeveleri, karşılıklı ihtiyaçları ele alabilir, ticaret ve değişimi teşvik edebilir ve sağlık gibi kritik sektörlerin istikrarını sağlayabilir.
Bölgesel Ticaret ve Stratejik Ortaklıklar
Orta Doğu ve Batı Asya, özellikle Rusya gibi küresel güçlerin dikkatini çekmeye devam ediyor. Libya’nın stratejik konumu ve kaynak zenginliği, Moskova’nın NATO etkisini dengelemek ve Akdeniz’deki varlığını genişletme çabalarını cezbediyor. Wagner Grubu gibi aktörlerin varlığı, kaynak çıkarımı ve askeri nüfuzla ilgili jeopolitik riskleri vurguluyor.
Bu arada, bölgesel ticaret fırsatları yeterince değerlendirilemiyor. İhracat odaklı ekonomilere sahip ülkeler, tam potansiyellerini ortaya çıkarmak için altyapı modernizasyonuna, yönetim reformlarına ve çeşitlendirmeye odaklanmalıdır. Enerji, inşaat ve imalat sektörlerinde sınır ötesi ortaklıklar, ekonomik toparlanma ve entegrasyonu destekleyerek sadece bireysel ülkeler için değil, tüm bölge için fayda sağlayabilir.
İstikrar ve Büyüme İçin Perspektifler
Libya ve Suriye’nin istikrara giden yolu, siyasi parçalanmanın temel nedenlerini ele almak ve kapsayıcı yönetişimi teşvik etmekten geçiyor. Libya için kurumsal hesap verebilirliğin artırılması ve petrol zenginliğinin daha geniş ekonomik kalkınma için kullanılması kritik öneme sahip. Suriye için ise, yeniden yapılanmaya yönelik bir çerçevenin oluşturulması, yönetişim reformlarına ve altyapı yatırımlarına öncelik verilmesi, uzun vadeli toparlanma için elzemdir.
Uluslararası aktörler tarafından kolaylaştırılacak bölgesel iş birliği de dönüştürücü bir rol oynayabilir. Ekonomik entegrasyonu teşvik etmeyi, ticaret engellerini azaltmayı ve enerji ve inşaat gibi kritik sektörlere yatırım yapmayı hedefleyen girişimler, bölgenin ekonomik dayanıklılığını güçlendirebilir.
Sonuç olarak, Orta Doğu ve Batı Asya, siyasi uzlaşma, ekonomik çeşitlendirme ve uluslararası iş birliğinin hayati önem taşıdığı bir yol ayrımında bulunuyor. Bugün atılan adımlar, bu ülkelerin zorlukları sürdürülebilir kalkınma ve büyüme fırsatlarına dönüştürüp dönüştüremeyeceğini belirleyecek.
