Son dönemde İran’da yaşanan ekonomik ve ticari gelişmeler, ülkenin küresel ticaret sahnesindeki konumu ve uluslararası iş birliği fırsatları açısından önemli mesajlar taşımaktadır. Dijital altyapı reformlarından Avrasya Ekonomik Birliği (EAEU) ile ticari ilişkilerin güçlendirilmesine kadar geniş bir yelpazede atılan adımlar, İran’ın ekonomisinin gelecek yönelimlerine ışık tutmaktadır. Bununla birlikte, bu gelişmelerin getirdiği fırsatlar kadar çözülmesi gereken yapısal ve mali sorunlar da dikkat çekmektedir.
İran, uzun yıllardır uluslararası yaptırımlar ve ekonomik kısıtlamalar nedeniyle ticaret sahasında önemli zorluklar yaşamaktadır. Yüksek üretim maliyetleri, eskimiş teknolojiler ve lojistik sorunları gibi içsel unsurlar, İran mallarının bölgesel ve küresel piyasalarda rekabet gücünü azaltmaktadır. Bu duruma ek olarak, FATF (Finansal Eylem Görev Gücü) kara listesinde yer alınması, İran’ın dış ticaret işlemlerinde maliyetleri artırmakta ve yurtdışı ortaklık kurmayı daha karmaşık bir hale getirmektedir. Özellikle madencilik, inşaat malzemeleri, petrokimya ve gıda ürünleri gibi sektörlerde faaliyet gösteren ihracat ve ithalatçı firmalar, bu kısıtlamaların etkilerini yakından hissetmektedir.
Bu bağlamda, İranlı yetkililerin İran’ın dijital altyapısında uygulamaya koyduğu reformlar dikkat çekmektedir. Whatsapp ve Google Play gibi dijital platformların erişime açılması, hem bireysel kullanıcılar hem de işletmeler açısından olumlu bir adım olarak yorumlanmaktadır. Bununla birlikte, Instagram ve Telegram gibi platformların hala erişime kapalı olması, dijital serbestleşmenin henüz tamamlanmadığını göstermektedir. Ancak bu adımlar, İran’ın özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerinin yurtdışındaki ticari partnerlerle daha etkili iletişim kurmasını sağlayarak ihracat süreçlerini iyileştirme potansiyeli taşımaktadır.
Ticari sahada kaydedilen bir başka dikkat çekici gelişme ise İran’ın EAEU ile serbest ticaret anlaşması çerçevesindeki iş birliklerini güçlendirme çabalarıdır. Bu anlaşma, İran’a Avrasya bölgesindeki 300 milyonluk devasa bir pazara doğrudan erişim imkanı sunmaktadır. Ancak altyapı eksiklikleri ve finansal araçların yetersizliği, bu anlaşmanın sunduğu potansiyelleri tam olarak hayata geçirme önündeki en büyük engeller olarak öne çıkmaktadır. Özellikle petrol ve petrokimya ürünleri, endüstriyel metaller ve tarım gibi sektörlerde faaliyet gösteren ihracatçılar, bu ticaret hattı sayesinde yeni fırsatlar yakalayabilir. Ancak yüksek maliyetler ve yavaş ilerleyen bürokratik süreçlerin bu fırsatları sınırlayabileceği unutulmamalıdır.
İranlı yetkililer, bu sorunların farkında olduklarını ve çözüm arayışında olduklarını açıkça ortaya koymaktadır. İran Ticaret, Sanayi, Madencilik ve Tarım Odası Başkan Yardımcısı Mohammad Reza Bahraman, FATF kara listesinde olmanın İran’ın ticaret operasyonlarına getirdiği ağır mali yükün altını çizmiştir. Bu bağlamda, İran hükümeti ve özel sektör iş birliği ile bu finansal engelin aşılması gerektiği sıkça vurgulanmaktadır. Yeni hükümetin FATF ve Ortak Kapsamlı Eylem Planı’na (JCPOA) yönelik sorunları çözme taahhüdü, İran’ın dış ticarette daha sağlam bir zemin oluşturma çabalarının temelini teşkil etmektedir.
İran’ın Rusya ve diğer EAEU ülkeleriyle artırdığı ticari etkileşimler de, bölgesel bağlantıların güçlendirilmesi için stratejik bir hamle olarak değerlendirilebilir. Coğrafi yakınlık ve siyasi uyum, İran’ın bu ülkelerle ticaretinde önemli avantajlar sunmaktadır. Buna karşın, altyapı ve bankacılık mekanizmalarındaki eksikliklerin giderilmesi, ticaret akışını hızlandırmak ve maliyetleri düşürmek noktasında öncelik taşımaktadır. İran’ın, Orta Asya ve Orta Doğu bağlantıları üzerinden bu eksiklikleri giderebileceği; Afganistan, Pakistan ve Irak gibi komşu ülkelerle ticari bağlarını geliştirebileceği öngörülmektedir.
Tüm bu bağlamda, İran’ın ekonomik stratejisinin temelinde daha gerçekçi ve sürdürülebilir politikalar yer alması gerektiği açıkça hissedilmektedir. Üretim maliyetlerinin kontrol altına alınmasından dijitalleşme süreçlerinin hızlandırılmasına kadar birçok başlık, İran’ın ticari rekabetçiliğini artırması için hayati öneme sahiptir. Uluslararası ticarette faaliyet gösteren ithalatçı ve ihracatçılar, İran ile iş yaparken bu dinamikleri dikkatlice değerlendirmeli, aynı zamanda yeni ve sürdürülebilir ticaret yollarını göz önünde bulundurmalıdır.
Sonuç olarak, İran’ın ekonomisindeki bu dönüşüm süreci hem riskler hem de fırsatlar taşımaktadır. Dijital reformlardan ticari iş birliklerine kadar atılan her stratejik adım, İran’ın uluslararası pazarlardaki konumunu yeniden şekillendirebilir. Anbar Asia, bölgeyle ticaret yapmak isteyen şirketlere bu çok yönlü ekonomik dinamikleri yakından takip etmelerini ve stratejilerini buna göre uyarlamalarını önerir.